मंगळवार, १ डिसेंबर, २०१५

प्लेसमेंट(ल) : उत्तरार्ध

पूर्वार्ध:
…पण तसंच होतं! सुदैवाने माझं नाव त्यात होतं.. साधारण 10 15 मुलं 'हिटलिस्ट' वर होती. म्हणजे पुढच्या राउंडला तरी मासळीबाजार नसणार! पण कसचं काय! पुढचा राउंड तिसरयाच् कॉलेज ला होता आणि तिथेही 8 9 कॉलेजची पोरं होती...
--X-O-X--
"गो थ्रू दिज टू प्रोफाइल्स. द अदर पॅनेल वांट्स यू टू इंटरव्यू देम." मी प्रोफाईल्स  चाळतो. दोघांपैकी aptitude चे मार्क्स जास्त  आहेत त्याला मी बोलवतो. चेहरा बघितल्यावर मला ग्रुप डिस्कशन चा राउंड आठवतो. हा पोरगा बोलतो फर्मास! एकदम टू  द पॉइंट! बघू काय सांगतो ते.
" प्लीज"   मी खुर्चीकडे हात दाखवून त्याला बसायला सांगतो आणि त्याचा रेझुमे चाळायला लागतो.
इंटरव्यू सुरु होतो. त्याचा कॉन्फीडंन्स हा ओवरकॉन्फीडंन्स नाहीये ना हे चेक करणारे, काही ऑनलाईन न मिळणारे ट्रीकी क्वेश्चन्स, काही तयार केलेली पझल्स मी त्याला विचारतो. बाकीच्यांना विचारली तशीच पण तीच नाही. न जाणो आधी बाहेर गेलेल्यांना याने काही विचारलं असेल तर! कारण मीही तेच करायचो!!
कॉलेजला गेलो तर हीssss  गर्दी! आमच्या कंपनीच्या पुढच्या राउंडसाठीच शंभरएक जण! मी अवाक!! च्यायला हि सगळी पोरं त्या त्या कॉलेज ची शॉर्टलिस्टेड पोरं असणार. दहा कॉलेजेस जरी असली तरी झाले कि शंभर. मी आवंढा गिळला. कंपनी दहा-पंधरा लोक घेईल अशी सुरुवातीला अटकळ होती पण अख्ख्या  युनिवर्सिटीतून दहा पंधरा घेईल असा कोणी अंदाजच बांधला नव्हता.
"ऐसा कोई करता है  क्या? कुछ राउंड एक तरफ  बाकी के राउंड दुसरी तरफ! हमारे कॉलेज  के कुछ लोग तो  आयेही नही" तरीपण इतकं पब्लिक होतं! जास्त पब्लिक म्हणजे जास्त कॉम्पीटिशन असा साधा सरळ हिशोब होता.
"हि पहिलीच कंपनी असं  करणारी"
"नवीन ट्रेंड सेट करतायत,दुसरं काही नाही"
आमच्या टी पी ओ ने सांगितलं कि आता सिम्पोजिअम होणारेत. मी कधीच हा प्रकार actively केला नव्हता. पण आता काय आलिया भोगासी असावे सादर!!
दहा दहा चे ग्रुपस करून चिठ्ठ्या टाकण्यात आल्या. जो जी चिठ्ठी उचलेल त्याने त्या विषयावर आपल्या ग्रुप मधल्या उरलेल्या नऊ  जणांना ३ मिनिटांत आपले विचार सांगायचे आणि उरलेल्या ७ मिनिटात ते जे काही प्रश्न विचारतील त्यांची उत्तर देऊन चर्चा करायची असा तो प्रकार होता.
आमच्या ग्रुप च्या सगळ्यांचं आटपायला दोन-अडीच तास लागले. यातून निवडले जाणाऱ्यांचेच इंटरव्यू होणार होते. सिम्पोजिअमचे निकाल कन्सोलिडेट होऊन यायला तासभर लागला. ज्यांची नावं पुकारली जात होती ती मुलं मांदियाळीतून निघून आतल्या हॉल मध्ये जात होती.तेवढ्यात…. माझ्या नावाचा पुकारा झाला!
--X-O-X--
मी मान वर करून बघितलं. आमची एच आर पर्सन मलाच हाक मारत होती. "वि नीड टू  डिक्लेअर रिझल्ट्स बिफोर फाय… कॉलेज  स्टाफ साडेपांच बजे निकाल जाता है. धिस इज द लास्ट वन. शाल आय सेंड हर इन?"
"डू  आय have अ चॉईस ?" मी विचारल्यावर ती हसून शेवटच्या उमेदवाराला बोलावते.
"बी कम्फर्टेबल! लेट्स बिगीन विथ योर इंट्रोडक्षन.."
" माय नेम इज…. "
एक कान तिकडे ठेऊन मी परत बारकाईने तिचा सी व्ही वाचू लागतो.
" यू  have  स्कोर्ड गुड मार्क्स इन टेन्थ as  वेल as , व्हॉट  वेन्ट  रॉंग  इन इंजिनियरिंग?"
"एक्चुअली माय  मदर एक्स्पायर्ड व्हेन आय वॉज इन स्कूल…"
तिच्या पेरेंट्स पैकी  कोणीतरी एक तिच्या लहानपणीच वारलेलं आहे हे त्याच्या कौटुंबिक माहितीवरून कळलं परंतु इंजिनियरिंगच्या चारही वर्षांचे मार्क्स कमी असण्याशी त्याचा काय संबंध? सहानुभूती मिळवायला बघतेय का ही ?
--X-O-X--
 हृदयातली धडधड थोडी मंदावली. आता शेवटचा मुलाखतीचा राउंड. माझा आतापर्यंत वीक ठरलेला पॉइंट. केबिन मध्ये बसलेले ३ जण इंटरव्यू घेंत होते. एकामागोमाग एक मुलं आत जाउन बाहेर येत होती. काही दहा मिनिटात, काही वीस तर काही अर्ध्या अर्ध्या तासानंतर!  माझं नाव पुकारलं गेलं. साधारण १० -१५ मिनिटं प्रश्नोत्तरं  झाली. मी बाहेर आलो. इंटरव्यूअर्स च्या मनाचा थांग घेऊन आडाखे बांधणं कठीण होतं असं एकंदरीत जाणवत होतं. असो जे होईल ते होईल असा विचार करून मी बाहेर पडलो. संध्याकाळी ५ वाजता रिझल्ट जाहीर होतील असं  सांगण्यात आलं होतं. माझी मुलाखत पहिल्या काही मुलातंच असल्याने मला साधारण ४ तास घालवायचे होते. सकाळपासून या कॉलेज मध्ये इकडेतिकडे पळापळ करून वैताग आला होता. ४ तास करायचं तरी काय? माझ्या कॉलेजची  जी पोरं होती त्यापैकी मोजकीच उरली होती, त्यात माझ्या ओळखीचं असं  कोणीच नव्हतं. सिलेक्ट कि रिजेक्ट ते कळायला थांबायलाच हवं होतं.  शेवटी जवळच्याच एका मल्टीप्लेक्स मध्ये गेलो आणि जो लगेचचा शो होता त्याचं  तिकीट काढून जाऊन बसलो!. नको ती विचारचक्र आणि नको ती तगमग! निदान हा थोडा वेळ तरी डोक्याला शॉट नाही. सिनेमा संपला मी बाहेर आलो आणि परत कॉलेजमध्ये गेलो तर कळलं कि अजून प्रोसेस चालूच आहे!! आज निकाल लागण्याची शक्यता शून्य पूर्णांक शून्य शून्य एक इतकी आहे! तसाही एवढ्याश्या शक्यतेसाठी जीवाला त्रास करून घेणारा मी नव्हतो. सिलेक्ट झालो तर उद्याही कळेल पण इथे थांबून रिजेक्ट झालो तर परतीचा प्रवास सुद्धा कंटाळवाणा होणार. उरलेली संध्याकाळ आणि रात्र बोंबलणार ते वेगळच! मी सरळ कलटी  मारली आणि अर्ध्या तासात घरीसुद्धा आलो!
--X-O-X--
"अगर मै हिंदी मी बोलू तो चलेगा क्या?"
" मुझे शायद चलता मगर हमारी कंपनी जिन क्लायंट्स के लिये काम करती है उन्हे हिंदी नही समझती!"
"ok सर, आय विल टॉक इन इंग्लिश"
"शाल वी  प्रोसिड?"
मुलाखत पुढे चालू होते. अभ्यासाव्यतिरिक्त केलेल्या कामांची माहिती, काही कार्यक्रमांमधला सक्रिय सहभाग, अनुभव या अनुषंगाने गाडी पुढे पुढे सरकतच राहते.
--X-O-X--
एक सिम्पोजिअम, एक इंटरव्यू, एक सिनेमा  आणि जाण्यायेण्याचा ट्राफिकमधला मोठ्ठा प्रवास एवढा दिवसाचा हिशेब जमवून मी बेडवर पडलो. कॉलेजमधल्या दिवसांत एका दिवसात एवढं काम खूपच होतं! तेवढ्यात माझा फोन वाजला.
"अरे कुठे आहेस तू? तुझं नाव घेतलंय इकडे" दबक्या आवाजात पलीकडला बोलला
"कोणी?"
"अरे कोणी काय कोणी? तू सिलेक्ट झाला आहेस!" परत दबका आवाज आला
"क्काय??" मी जवळजवळ ओरडलोच "नक्की?"
"मग मी काय उगीच सांगतोय. तू ये इकडे पुढचा एक राउंड आहे बहुतेक."
"अरे काय चाललंय यांचं? डायरेक्ट म्यानेजर निवडतायत  कि काय?" मी वैतागलो
"अरे आता वीस पोरं सिलेक्ट केली आहेत, पण त्यांना सगळ्यांना भेटायचं आहे"
"पण मी परत आलोय आता"
"मग काय झालं ये परत  इकडे"
"पण मला अजून अर्धा तास….  "
"बघ बाबा काय ते… मी सांगायचं काम केलं"
"प्लीज त्यांना सांग मी अर्ध्या तासात पोचतो"
"बरं मी सांगतो पण फक्त इन्फर्म करणार हां मी, कन्विन्स नाही"
"thanks मित्रा! पोचतोच मी "

पुढच्या वीस पंचवीस मिनिटात एका एकदम जवळच्या मित्राने बहुतेक "हि नोकरी मिळाली नाही तर मी आयुष्यातून उठणार" असा समज करून घेऊन अतिशय धोकादायक पद्धतीने बाईक चालवत मला त्या कॉलेज मध्ये पोचवलं! पुढचा राउंड  सुरु झाला होता.
"व्हेअर वेर यू ?"
"सर वन ऑफ माय फ्रेंड मेट विथ an accident! "  युद्धात, प्रेमात आणि आता प्लेसमेंट मध्ये सगळं माफ असतं अशी मी समजूत काढून घेतली आणि धडधडीत खोटं बोललो! "वी admitted हिम इन दीनदयाळ हॉस्पिटल. आय had  टू  चेंज क्लोथ्स  and  कम " मला कपडे बदलून यावं लागलं असं  मी माझ्या त्यावेळच्या इंग्रजीनुसार भाषांतरित करून सांगितलं. खोटं खोटंच!
"ओह, हाऊ  इज हि नाऊ?"
"नाऊ  हि इज ओके सर"
"ओके, वि had गीवन अ पझल टू  एवरीवन फिफ्टीन मिनिट्स back. नाऊ  सीन्स यु आ हिय, यु कॅन टेक धिस challenge बट  यू  have  टू  सीट इन  द केबिन, यू वील गेट थर्टी मिनिट्स"
"ओके सर" दीर्घ निश्वास सोडून मी केबिन मध्ये बसलो. कोडं सुटायला साधारण पाच मिनिटं लागली!  मला वाटलं काहीतरी चुकलं कि काय!! पुढची पाच मिनिट मला दुसरं काही सुचत नाही म्हटल्यावर मी पेपर परत द्यायला बाहेर गेलो.  त्यांनी  माझं उत्तर  पाहिलं…
"डिड  यू नो धीस अल्रेडी ?" क्लासरूम मधली बाकीची पोरं गेला अर्धा पाउण  तास झगडत होती आणि मी पाच मिनिटात उत्तर काढलं यामुळे  मी कुठून तरी कॉपी पेस्ट केलं कि काय अशी शंका येउन त्यांनी विचारलं.
"नो सर." मी माझं लॉजिक त्यांना समजावून सांगितलं. सक्सेसफुली!!
वीसपैकी चौदा मुलं सिलेक्ट झाली! माझं नाव माझ्या कानांवर पडलं तेव्हा शरीरावरचा भार उतरून शरीर एकदम हलकं झाल्यासारखं वाटलं!!
--X-O-X--
प्रोजेक्ट manager ने एक छोटेखानी भाषण केलं. सगळीच मुलं कशी चांगली होती परंतु आम्हाला काहींनाच चान्स देता येईल वगैरे वगैरे! समोर वाट बघणाऱ्या मुलांना त्यात काडीमात्र इंटरेस्ट नव्हता परंतु आम्हाला मान द्यायचा म्हणून मान हलवत होती ती बिचारी! एच आर ची ऑफर लेटर्स तयार होऊन हातात येईपर्यंत भाषण चाललं.  थोड्याच वेळात सिलेक्ट झालेल्या मुलांची नावं पुकारली गेली. एकेका  नावाबरोबर जल्लोष होत होता. २ panels ची मिळून ६ नावं जाहीर झाली. बाकीच्यांचे चेहरे पडले. सिलेक्ट झालेल्या मुलांनी येउन आमच्याशी हात मिळवले. मग त्यांच्याबरोबर पुन्हा एक छोटेखानी फोटोसेशन.
--X-O-X--
ऑफर लेटर हातात आलं. मी मोकळा श्वास सोडला! झालो एकदाचा सिलेक्ट!! केवढं ओझं उतरलं डोक्यावरचं… आता यापुढे कसली हुरहूर नाही कि जीवाला घोर नाही. कॉलेज  संपेपर्यंत आता नाटक, आर्ट  सर्कल आणि जमेल तसा अभ्यास. इंटरव्यू तर इतक्यात द्यायचाच नाही आयुष्यात! उशिरा का होईना प्लेसमेंट झाली तीसुद्धा कॉलेज मधल्या हायेस्ट पेयिंग कंपनीत. देर आये मगर दुरुस्त आये… या आधीची रिजेक्शन्स, टोमणे, माझ्या क्षमते विषयी घेतल्या गेलेल्या शंका एका क्षणात विसरून गेलो होतो मी.  आता होता निखळ आनंद. जो होता है अच्छे  के लिये होता है. घरी फोन करून कळवलं…आता रात्री मित्रांबरोबर पार्टी!!
--X-O-X--
कॉलेजच्या टी पी ओ नी  आभार प्रदर्शनाचा कार्यक्रम आटोपताच आम्ही सगळे बाहेर पडतो. चला! इथला प्लेसमेंटस चा खेळ आटोपला. आता नवीन कॉलेज ,नवीन मुलं . हातातला ब्लेझर गाडीत ठेऊन, टाय मोकळा करत मी गाडीत बसतो. कॉलेजमधून बाहेर पडता पडता गाडी स्लो करून मी मागे वळून कॉलेजकडे पाहतो… माझा मीच दिसल्याचा मला भास होतो. याच कॉलेजमध्ये, नऊ वर्षापूर्वी झालेल्या एका कॅम्पस प्लेसमेंटमध्ये मिळालेलं ऑफर लेटर घेऊन, याच वाटेवरून गेटकडे धावणारा!

रविवार, १५ नोव्हेंबर, २०१५

प्लेसमेंट(ल) : पूर्वार्ध

"मे  आय कम इन सर? " किलकिल्या दरवाजातून बघणारा चेहरा मला विचारतो...
"यस प्लीज" खोटं हसू चेहऱ्यावर आणून मी म्हणतो. जरा स्थिरस्थावर झाल्यावर
"सो कॅन यु प्लीज टेल मी अबौट योर्सेल्फ?" ने प्रश्नोत्तरांचा ओघ सुरु होतो… एका पाठोपाठ एक कॅन्डीडेट्स येणार  असतात. नॉलेज , कॉन्फीडन्स, बॉडी  लँग्वेज वगैरे नाही नाही त्या गोष्टी वापरून मला१५ पैकी ३ लोक निवडायचे असतात… आधीच aptitude, ग्रुप डिस्कशन यामध्ये अर्धा दिवस संपलेला असतो. त्यामुळे साधारण दहा मिनिटं ते अर्ध्या तासात एक या हिशेबाने मी मुलाखती घेत असतो. feedback फॉर्म्स भरून द्यायला थोडा वेळ मिळतो तेव्हा मी (बहुधा डीन च्या) केबीन च्या खिडकीतून बाहेर पाहत उगीचच सिनेमात दाखवतात तसं थंडावलेल्या कॉफीचे घुटके घेत उभा राहतो…

"फोर्ब्ज मार्शल आलीये, तू बसणार नाहीयेस का?" पुरुषोत्तम ची practice चालू असताना कोणीतरी येउन म्हणाल्यावर मी पळतच तिकडे गेलो. पहिल्यांदा aptitude टेस्ट होती. मी ती दिली. त्यात shortlist  होणाऱ्या  लोकांची टेक्निकल टेस्ट झाली . त्यामधून काही मुलं सिलेक्ट झाली…aptitude नंतर रिझल्ट लागणार असल्यामुळे तिथंच  थांबावं  लागलं-- तीच परिस्थिती टेक्निकल नंतर. मुलाखतीसाठी निवड झालेल्या मोजक्या मुलांमध्ये माझं नाव आलं आणि अल्फाबेटिकल ऑर्डर नुसार पहिलंच! जेव्हा माझ्या ट्रेनिंग आणि प्लेसमेंट ऑफिसर ने माझ्याकडे पाहिलं  तेव्हाच मला पहिल्यांदा माझा अजागळ  "पुरुषोत्तमी" अवतार जाणवला!

"असा जाणारेस इंटरव्यूला ?" त्यांनी विचारलेल्या प्रश्नाचा  मराठी अनुवाद. (एकांकिकेत मी मरतो आणि त्याक्षणी जमिनीवर लोळण  घेतो  असा सीन असल्यामुळे ) मळकं गोल गळ्याचं टी शर्ट आणि जमिनीच्या बाजूला घासून फाटलेली मळकी जीन्स, त्याखाली फ्लोटर्स असा माझा अवतार मला जाणवला. समोर सुटाबुटात वावरणारे कंपनीतले लोक होते. "मी पटकन कपडे बदलून येतो"
"अरे मुर्खा, तुला आत बोलवताहेत  ते" (पुन्हा सोयीस्कर मराठी अनुवाद!)
"सर प्लीज त्यांना सांगा ना, मी चटकन तयार होऊन येतो"
यापुढे आमच्यात जो संवाद झाला त्यानंतर "टीपीओ या व्यक्तीचा उगम हा मुळात भाव खाण्यासाठी आणि असहकार्य करण्यासाठी झाला आहे" असे माझे मत तयार झाले!

धावत पळत जाऊन मी विनोदी वेशभूषा करून आलो. कसेतरी विंचरलेले केस, घाई गडबडीने टक-इन केलेलं शर्ट, कोणाचेतरी मागून घेतलेले थोड्या मापाचे पायातून बाहेर निघणारे शूज अशा अवतारात बदकचालीने मी पुन्हा तिथे पोहोचलो. टीपीओ तिथे नव्हता,
"माझा इंटरव्यू होता" हातात फाईल्स घेऊन लगबगीने ये जा करणाऱ्या एका बाईला मी म्हटलं.
"सो?" तिने माझ्याकडे प्रश्नार्थक चेहऱ्याने पाहिलं…
"अं,,, मी,,,"
"तुझं नाव ?" --अनुवाद! हातातल्या फाईल्समधले कागद चाळत तिने विचारलं.
मी नाव सांगितलं. ती एच आर होती. त्यामुळे आमच्यात पुढे जो सुखसंवाद झाला तो पुढील प्रमाणे  अनुवादित….
"तुझं  नाव सगळ्यात पहिल्यांदा कॉल औट  केलं होतं "
मी- "खरंतर  माझे कपडे… "
"वेळेची काही किंमत आहे कि नाही तुला? हे कॉलेज नाही कॉर्पोरेट कंपनी आहे" तिचं  कॉलेज  बहुधा वेळा पाळत नसावं !
मी - "आएम सॉरी "
"सॉरी ? तू इंटरव्यू साठी आलाहेस आणि तुला वेळेत येता येत नाही?" वगैरे वगैरे….
मी तिला उलट उत्तर देत निर्लज्जासारखा तिथेच उभा राहिलो. ती तिथून तावातावाने निघून गेली. आणि आमचा टीपीओ लांबून मजा बघत होता!! सुदैवाने सगळ्यात शेवटी मला मुलाखतीकरता आत बोलवण्यात आलं. मी आतापर्यंत दिलेली ती सर्वोत्कृष्ट मुलाखत असावी. इंटरव्यूअर ने मला चहा ऑफर केला आम्ही इतरही गप्पा मारल्या आणि मी बाहेर पडलो.

थोड्याच वेळात निकाल जाहीर होणार होता आणि आमच्या टीपीओनं सांगितलं कि 'फायनली कोणाकोणाला घ्यायचं ते त्या अमुक अमुक madam आणि इंटरव्यू पँनल ठरवणार आहेत,' बोलता बोलता त्याने जो दिशानिर्देश केला तो त्या सुखसंवाद करणाऱ्या madam  कडेच! म्हणजे माझं भविष्य मी मघाशीच ठरवलं होतं!!
इंटरव्यू हा फक्त फार्स होता!! मी चमत्काराची अपेक्षा करत होतो परंतु केबिन मध्ये madam च्या विरुद्ध बाजूला बसलेले panel मेम्बर्स बघून निकाल काही फारसा सुखावह नसणार हे कळतच  होतं! फायनल सहापैकी चार लोक निवडले गेले होते. मी त्यात नव्हतो! बदकासारखा चालत मी घरी पोचलो आणि पहिल्यांदा कपड्यांचा एक सेट तयार करून ठेवला आणि माझ्या मापाचे बूट कोणाकडे आहेत ते ताबडतोब बघायचंही ठरवून टाकलं!

नंतर कधीतरी इमर्सन आली. यावेळी मात्र मी ठरवलेले कपडे घालून कॅम्पस साठी पोचलो. तयारीने! एप्टीट्यूड मधून शॉर्ट लिस्ट झालो मग टेक्नीकल क्लिअर केली..सगळे निकाल पूर्वीसारखेच येत गेले.. अगदी इंटरव्यूचा सुद्धा! :) पण ड्रामेटिकली.. दहा जण इंटरव्यू साठी सिलेक्ट झाले होते त्यापैकी 4 जणांची नाव पुकारण्यात आली. त्यात माझं नाव होतं.एक गोड शिरशिरी अंगभर सळसळत गेली. त्यापाठोपाठ "except these names rest all are selected" असे शब्द कानात जाळ ओतत गेले. क्षणापूर्वी असणारं "झालं बुवा सिलेक्शन" हे क्षणभराचं फिलिंग त्या वाक्यात मातीमोल झालं!
--X-O-X--
" दिज आर रेस्ट ऑफ़ द फॉर्म्स.. या एका कैंडीडेटला एच आर राउंड साठी घ्या. या एकाला त्या पॅनेलकड़े पाठवा. आएम इन डायलेमा." मी सूचना देत एच आर ने दिलेले बाकीचे सी व्ही नजरेखालुन घालतो. "Objective : to pursue challenging career in an organization that would enable blah blah blah.." जर हिला विचारलं की तुझं करिअर ऑब्जेक्टीव् एका दमात..एवढं कशाला? नुसतं पाठ म्हणून दाखवता येईल का? तर सांगता येणार नाही.. तीस चाळीस टक्के माहिती म्हणजे निव्वळ निरुपयोगी! ऑनलाइन जगात घरचा पत्ता पासपोर्ट नंबर आईवडीलांचे पूर्ण नाव कॉलेजातल्या कुठल्यातरी इव्हेंट चं नुसतं पार्टीसिपेशन हे रेझुमी वर कशाला हवं? पण असो! 
मी किलकिल्या दरवाजात उभ्या एच आर rep ला हातातल्या सी व्ही वरचं नाव वाचून दाखवतो.... दरवाजा बंद होतो आणि थोड्याच वेळात पुढच्या उमेदवाराच्या चेहऱ्यासकट पुन्हा किलकिला होतो...
--X-O-X--
"इंटरव्यूला बाहेर पडतोस म्हणजे कम्युनिकेशन स्किल्स इम्प्रूव करायला पाहिजे तुला.. मैं इंटरव्यूतक पहुँचता तो कभी बाहर नहीं निकलता" छुपा अर्थ स्पोकन इंग्लिश मधे वीक आहेस तू..पासून "काही नाही रे होशील सिलेक्ट.. आमची तर एप्टीट्यूडच crack करायचे वांधे आहेत" पर्यन्त सगळ्या पद्धतीचे सल्ले मिळत होते. तीन कॉलेजचे उमेदवार एकत्र असल्याने फिल्टर लावायला सोपं पड़ावं म्हणून किर्लोस्कर ब्रदर्स ने टेक्निकल मधून शॉर्ट लिस्टेड लोकांना ग्रुप डिस्कशनला बोलावलं होतं. आमच्या ग्रुप ला ब्रेन ड्रेन हा विषय होता.. स्वदेस च्या शाहरुख चं उदाहरण देऊन मी बऱ्यापैकी बोलबच्चन दिले.. 12 जणांच्या आमच्या ग्रुप मधून 3 जण पी आय साठी निवडले गेले.. मी त्यात होतो. कमाल म्हणजे ग्रुप डिस्कशन मधून पुढे न गेलेल्या लोकांमधे "माझं कम्युनिकेशन स्किल इम्प्रूव व्हायला पाहिजे" म्हणणाऱ्या व्यक्ती होत्या.. पर्सनल इंटरव्यू छान झाला.. आमच्या स्ट्रीमचे आम्ही दोघेजण होतो  पण त्यांना एकच रिक्वायरमेंट होती.  सिलेक्ट झालेल्या लोकांना ऑफर लेटर्स लगेच मिळणार अशी वदंता होती. ती खरी ठरली.. काही लोक खाकी लिफाफे घेऊन आले आणि आमच्यापैकी देशपांडे नावाच्या मुलीच्या हातात तो लिफाफा पडला. नशीबाने (किंवा इतर जे काही फॅक्टर्स असतात त्या सगळ्यांनी) पुन्हा एकदा टांग दिली होती!  संधी सारखी सारखी दरवाजा ठोठावत होती पण कॅम्पस सिलेक्शनचं गणित काही सुटता सुटत नव्हतं..

बॅक्सटर फार्माच्या प्रिलिमनरी राउंड मधून पुढे गेलेल्या लोकांचा जीडीपीआय चा एकच राउंड होता..  तिथंही इंटरव्यूतुन बाहेर पडलो. मँकलुईड फार्मा ला पण तेच. त्यांनी तर मी आणि अजून एकजण सोडून सगळ्यांना घेतलं! :)  माझ्यासाठी तर ही  हाईट  होती!! काहीतरी चुकत होतं खास पण काय तेच कळत नव्हतं आणि कुणी सांगणारंही नव्हतं..

वर्ष संपत होतं तसं कंपन्यांच्या ओघ आटला होता. आता चुकून माकुन एखादी कंपनी येत होती परंतु माझ्या स्ट्रीम साठी नव्हती किंवा माझे एवरेज मार्क्स पुरेसे नव्हते किंवा टी पी ओ शी निर्माण झालेली कटुता यापैकी किंवा अशा अनेक तत्कालीन कारणांमुळे मला अपियर होता येत नव्हतं..  बरोबरीचे बरेच लोक प्लेस झाले होते त्यामुळे कॅम्पस प्लेसमेंट हा विनाकारण प्रतिष्ठेचा मुद्दा बनला होता. आतापर्यंत मी इंटरव्यू मधून कसा बाहेर पडलो हे ऐकण्यात कोणाला काही स्वारस्य असेल असं वाटत नव्हतं!
--X-O-X--
..ही आतापर्यंतची तिसरी कॉफी होती. "Have you had your lunch" मी उगाच समोरच्याला कम्फर्टेबल फिल करवायचा प्रयत्न केला. त्यानं नाही म्हटलं असतं तर मी त्याला "जा दोन घास खाऊन घे" असं मुळीच म्हणणार नसतो! कोणतंही उत्तर चालू शकेल असा तो एक प्रश्न असतो परंतु काहीजण त्याचंही उत्तर फार सीरियस होऊन देतात.. जसं की आज उपास आहे, सकाळचा नाश्ता कसा भरपेट होता वगैरे! ज्याचा त्याचा प्रश्न! साला हा ए सी पण ना.. ही उरलेली कॉफी पण गारढोण होऊन गेली!
--X-O-X--
"एक्स एल डायनेमिक? कसली कंपनी आहे ही? सब प्राइम मॉरगेज पहिल्यांदा ऐकतोय मी" मी म्हटलं. "तुला काय करायचंय? तीन लाखाचं पॅकेज देतेय. एवढा पगार देत असतील तर मी दरवाजात उभा राहून येणाजाणाऱ्याला सॅल्यूट मारायला पण तयार आहे!" मित्राने ऐकीव माहिती सांगितली. मी घाईघाईने आमच्या कम्युनिकेशन सेंटर कड़े गेलो.. तुडुंब गर्दी होती. कमी मार्क्सचा क्रायटेरिया आणि ज्यांचं फ़क्त एका कंपनीत सिलेक्शन झालं आहे त्यांना बसण्याची संधी यामुळे एवढं पब्लिक जमलं होतं! इथं माझं एका कंपनीशी जमता जमत नव्हतं आणि हि आधी कुठे ना कुठे सिलेक्ट झालेली मुलं जास्त पैशाच्या आशेने इथंही गर्दी करत होती!

एप्टीट्यूडसाठी तीन चार क्लासरूम्स भरून मुलं होती. आधी म्हटलेली काही अलरेडी  प्लेस् झालेली मुलं आणि बाकीचा सगळा उरलेला कचरा.. माझ्यासकट! त्यातून कंपनीने एक क्लासरूम भरेल इतकी मुलं सिलेक्ट केली! त्यांची बिझनेस कॉम्प्रिहेन्शनची टेस्ट झाली. ही टेस्ट म्हणजे अक्षरशः तीन पानांचा इंग्लिशचा पेपर होता. असली टेस्ट कोणीच घेतली नव्हती आतापर्यंत. त्यात शॉर्टलिस्ट होणाऱ्यांची नावं दुसऱ्या दिवशी जाहीर होणार असं सांगितलं गेलं. 

दुसऱ्या दिवशी एका मित्राचा फोन आला की कॉलेजच्या गेटवर शॉर्टलिस्टेड मुलांची नावं लागली आहेत. मी चकितच झालो! पोरांच्या इज्जतीचे वाभाडे डायरेक्ट कॉलेजच्या वेशीवर? असं कसं कोणी करेल?

उत्तरार्ध:

सोमवार, ६ एप्रिल, २०१५

एक चवदार कॉफी!!


तरुण मुलं आणि त्यांचं  लग्न हा त्यांच्या जिव्हाळ्यापेक्षा त्यांच्या घरच्यांच्या जिव्हाळ्याचा विषय असतो. काय? पटतंय ना हे स्टेटमेंट? जर तुमचं उत्तर हो असेल तर 'कॉफी आणि बरंच काही' तुमच्यासाठी आहे. तुमचं वय, तुमची जनरेशन, तुमचं कॉर्पोरेट स्टेटस यापैकी कोणत्याही गोष्टीचा तुम्हाला फरक पडणार नाही ! खरंच!!

सेन्सॉर बोर्डानं किंवा निर्मात्यांनी 'बरंच काही आणि कॉफी' कि 'कॉफी आणि बरंच काही' या नावात घातलेल्या गोंधळामुळं पिक्चरचं पाळण्यातलं नाव आणि शाळेतलं नाव यामध्ये गडबड असली तरी एकदा सिनेमा चालू झाल्यावर त्या गडबडगोंधळाचं नामोनिशाण दिसत नाही. रवि जाधव हा माणूस निर्मात्यांमध्ये असेल तर डोळे झाकून सिनेमाच्या उच्च निर्मितीमुल्यांवर विश्वास दाखवावा एवढं स्टेटस  त्यानं जमवलं आहे! तो स्वतः डिरेक्टर नसला तरी!! 'रेगे' वरची त्याची छाप, अभिजित पानसे च्या आडूनही दिसून येते तसंच इथेही झालंय.

अगदीच तरुणपणी नोकऱ्या मिळायला लागल्यानंतर पहिल्यांदा  तरुणाई पसरली ती बिपीओ आणि केपीओ मध्ये त्यानंतर आय टी कंपन्यांमध्ये. मग कामाचा लोड, मिळणारा पैसा, प्रोजेक्टच्या अग्रेसिव्ह डेडलाईन्स आणि हायरार्कीत वर चढायची घाई या नादात लग्न, सेटलमेंट, पर्सनल लाईफ, आणि नाती मागे पडत गेली. नेमका याच विषयाला हात घालत  याच पार्श्वभूमीचा वापर करत  'कॉफी.. ' तयार व्हायला लागते आणि पुढे पुढे तीची रंगत वाढत जाते.

उपवर परंतु नॉन-लग्नेच्छुक मुलामुलींचा बराच सुकाळ आहे. निदान आताच्या काळात तरी. आपल्याला लग्न करायचं आहे का? किंबहुना  आपल्याला का लग्न करायचं आहे? आपल्याला कसा/कशी पार्टनर हवा/हवी आहे? असे असंख्य प्रश्न त्यांना पडलेले असतात परंतु कामाच्या धबडग्यात असेल किंवा इच्छा नसल्यामुळे असेल त्या प्रश्नांची उत्तरं शोधण्याच्या भानगडीत हे लोक पडत नाहीत. आईवडील मात्र आपल्या कर्तव्य असल्याच्या थाटात किंवा सामाजिक जबाबदारी म्हणून आपल्या मुलांसाठी स्थळ शोधत असतात. 

असंच मित्राच्या मुलाचं 'स्थळ' लहानपणीच्या मित्राची (मोठी झालेली) मुलगी बघायच्या कार्यक्रमाला येतं आणि चित्रपट सुरु होतो. लिबरल कुटुंब आणि त्यात मोकळंढाकळं वातावरण असल्यामुळे हा कार्यक्रम काही तितकासा फॉर्मल होत नाही. अरेंज्ड लग्नाला दोघांचाही फारसा सपोर्ट नसतो त्यामुळे जाई (प्रार्थना बेहरे) त्याला- अनिष (भूषण प्रधान) ला आपल्या लाईफ  मधल्या घटना सांगत जाते आणि चित्रपट उलगडत जातो. तिची आणि निषादची झालेली पहिली भेट (जी फारशी लक्षात राहण्यासारखी पण नसते) इथपासून ती आजच्या दिवसापर्यंत छोट्या मोठ्या गोष्टींनी  भरलेला पेटारा ती अनिषसमोर उघडून टाकते. तिकडे कधी नव्हे ते जाई ला भेटायला बोलावून तिची (वेळेनंतरही) वाट पाहणारा  थोडासा अबोल असणारा निषाद (वैभव तत्ववादी) जे घडतंय त्याचा अर्थ लावायचा प्रयत्न  करत असतो. 

ऑफिसमधला पहिला प्रोजेक्ट संपल्यावर आणि रिसोर्स रीअलोकेशन झाल्यानंतर त्यांना एकमेकांची उणीव जाणवायला लागते. सिनेमाचा प्रभाव असणा-या आपल्यावर 'हंसी  तो फंसी' किंवा 'प्यार है तो पलट के देखेगी' असल्या बालिश कल्पना म्हणजे प्रेम असलं काहीबाही जे बॉलीवूड ने ठसवलं आहे ते या दोघांच्याही डोक्यात आहे. तसलं काहीही वास्तव जीवनात होत नसल्यानं, जे होतंय ते प्रेम आहे कि नुसतं  infatuation आहे हेच त्या दोघांनाही कळत  नाही. जाईला एकदम मेमरेबल 'प्रपोज' हवाय आणि निषादला माहितीये कि त्याचं लाईफ ,त्याचा स्वभाव फिल्मी नाहीये. त्याला साधं I  like  you  बोलणंही कठीण जातं तर प्रेमाचा खुल्लमखुल्ला  इजहार करणं तर दूरची गोष्ट!! त्यामुळे कोणीही व्यक्त होत नाही आणि त्यामुळेच गोष्टी अडकून पडलेल्या असतात. त्यांना या प्रेमाची कोणीतरी जाणीव करून दिली पाहिजे ना? तशी जाणीव कोणी करून देतं का ? नुसती मैत्री आणि मैत्रीपलीकडचं नातं यातल्या सीमारेषा तशाच राहतात कि पुसल्या जातात? या प्रश्नांची उत्तरं  सिनेमागृहात जाऊन शोधायला पाहिजेत. 

संपूर्ण सिनेमात कुठेही 'कथा' नावाखाली कोंबलेला मेलोड्रामा नाही, भावनांचे विनाकारण हसू रडू आणणारे हिंदोळे नाहीत, खलनायक किंवा  प्रेमाच्या विरोधात असणारे आई-बाबा नाहीत, 'दुनिया कि कोई भी ताकत' च्या विरोधात लढणारे नायक नायिका नाहीत, समाजासाठी संदेश वगैरे तर नाहीच नाही तरी ही कंटेपररी पद्धतीने खुलत जाणारी लव्ह स्टोरी आहे! निखळ, हलकीफुलकी, रोमेंटिक! 

फक्त निषाद आणि जाईच नव्हे तर सिनेमातले इतरही लोक आपली छाप सोडतात. विशेष करून आभा! (नेहा महाजन)  तिने तिची वैचारिक दृष्ट्या 'मोठी' असणारी लहान बहिण मस्त साकारली आहे. दरवेळी नव्या  मुलीच्या प्रेमात पडून नंतर तोंडावर पडणाऱ्या  सुयश टिळकने निषादचा मावसभाऊ-निलेश म्हणून उत्तम काम केलं आहे. तो इनोसंटली देत असणारे सल्ले चेहऱ्यावर हसू आणल्याशिवाय राहत नाहीत! बोजड संवाद आणि उदात्त तत्त्वज्ञान न सांगणा-या पटकथेमुळे सिनेमा आजूबाजूला घडणा-या घटना असल्यासारखाच वाटतो. 

वैभव तत्ववादी च्या वाट्याला पहिल्यांदा 'अमर प्रेम' सारखी टुकार सिरियल आणि त्यानंतर 'तुझ माझ जमेना' कि अशाच काहीतरी नावाची डेली सोप आली होती! त्याचं आणि टीव्ही सिरियलचं काही जमलं नाही पण या सिनेमात पहिल्यांदाच त्याला खरा अभिनय वगैरे करायची संधी मिळाली असं  वाटतंय, त्याने चीज केलंय. प्रार्थना बेहरे का कोण जाणे , क्लोज अप शॉट  मध्ये बऱ्याचदा ('मितवा' मधेही ) ऐश्वर्या राय सारखी दिसते असं  वाटतं. पण तिनेही चब्बी मराठी मुलगी खूप छान साकारली आहे. पुण्यातली  टिपिकल फमिली साकारण्यात दिग्दर्शक नव्वद टक्के तरी यशस्वी ठरला आहे हे मान्य करायलाच हवं!

सिनेमात दिसणारं ऑफिस असो, घर (जाईच्या भाषेतला साधा थ्री बी एच के चा flat !) असो कि कॉफी शॉप… प्रत्येक लोकेशनला एक प्रकारचा फ्रेशनेस आहे. तीच गोष्ट लागू होते charactersच्या कपड्यांच्या रंगसंगतीला! संपूर्ण सिनेमा संपेपर्यंत ते फ्रेश वातावरण प्रत्येक प्रसंगाला वेगळ्या  उंचीवर नेउन ठेवतं. 'रंग हे नवे नवे' हे मल्टीलिंग्वल गाणं तर खासच!! एकूणच काय तर मुलगा असो व मुलगी , स्त्री असो व पुरुष , आई असो व बाबा किंवा अशाच जोड्यांपैकी कोणीही असो, प्रत्येकाने किमान एकदा जाऊन या 'फिल्टर्ड' कॉफीचा आस्वाद घ्यायलाच हवा!! 

गुरुवार, १५ जानेवारी, २०१५

वर्दीतले सर

याला ‘एस एम’ मधे घाला असं खामकर सरांनी माझ्या बाबांना सांगितलं आणि पहिलीपासून माझा ‘एसेम’मधला प्रवास सुरू झाला.अगदी दहावीपर्यंत. खामकर सर हे एस. एम. हायस्कूल मधल्या कित्येकांसारखे माझेदेखील आद्य गुरु! तरीही या सुखद प्रवासात काही असे शिक्षक भेटले ज्यांचाशिवाय हा प्रवास नक्कीच साहसी आणि रंजक झाला नसता..

प्रजासत्ताक दिवस आणि स्वातंत्र्यदिन हे एस एम च्या मुख्य ‘सणां’पैकीचे दिवस.लहानपणी माझे हे दोन्ही दिवस आई-बाबांच्या ऑफिस मधेच साजरे होत असत.पाचवीमधला स्वातंत्र्यदिवस हा माझा शाळेत साजरा होणारा पहिलाच स्वातंत्र्य दिवस होता. सात वाजायला अजून अवकाश होता तरीपण स्कूलबस च्या वेळेनुसार शाळेसमोरच्या प्रांगणात सगळी मुलं जमली होती. आमचे पी ई चे शिक्षक जरब दाखवून मुलांना शांत बसवत होते पण मुलांची चुळबूळ काही थांबत नव्हती. एक-दोन जणांनी फटके सुद्धा खाल्ले असावेत. तरीही हळू आवाजात गोंगाट चालूच होता. तो काही पूर्ण शमत नव्हता. त्याचवेळी एका बाजुला खाकी पोशाखधारी मुलांचा एक चमू उभा होता. शांत आणि शिस्तीत.सगळ्य़ांच्या पायात काळे कुट्ट चकाकणारे लेदरचे शूज,त्यात काळे सॉक्स,खाकी (आणि  ओवरसाईज्ड) हाफ पँट्स, त्यावर आमचे पट्टे असत त्याच्या तिप्पट रुंदीचे पट्टे,पूर्ण बाह्यांचे पण कोपरापर्यंत दुमडलेले शर्टस,खांद्यावर पिवळ्या रंगाची अक्षरं मिरवणारे लाल बिल्ले. डोक्यावर एका बाजूला कललेली कॅप आणि त्यावर लाल लोकरीचा गोंडा! त्यांच्यातलाच एक मुलगा त्यांना ऑर्डर्स देत होता आणि तो पूर्ण ग्रूप त्याप्रमाणे वागत होता. मी शेजारीपाजारी चौकशी करून घेतली. तेव्हा कळलं हि ‘एन सी सी’! त्यांचे सर अजून यायचे होते.तरीपण मुलं अजिबात दंगा करत नव्हती. शहाण्या मुलासारखी वागत होती. आमच्या वयाच्या मुलांसाठी ही खरंच कौतुकाची बाब होती.

तेवढ्यात त्यांचे सर आले. तसाच खाकी परंतु पूर्ण पोशाख आणि कडक भासणारा अवतार. आपली जागा घेउन त्यांनी हुकुम सोडला ‘परेssssड साव्धान’! आणि पुढच्या क्षणापासून ती जवळपास पन्नासजणांची पलटण कोणताही गडबड गोंधळ न घालता त्यांच्या सुचनेबरहुकुम वागू लागली. मला तेव्हा वाटलं होतं कि हि व्यक्ती बाहेरून फक्त एन सी सी च्या मुलांसाठी एस. एम. मध्ये येते परंतु नंतर  कळलं कि ते इथेच शिक्षक आहेत. ए एन पाटील सरांचं माझ्यावर पडलेलं पहिलंच इम्प्रेशन असं होतं. या व्यक्तिला पाहून कोणी आणि का भारावून जाउ नये? त्यावेळेपासून मला आपलंही एन सी सी मध्ये सिलेक्शन व्हावं असं प्रकर्षाने वाटत राहिलं.

मी सहावीमध्ये असताना आमच्या बंधुराजांचं एन सी सी मध्ये सिलेक्शन झालं आणि आमच्या घरात तो ड्रेस आला.शूज आले.गोंड्यावाली टोपी आली. सगळं  सगळं शाळेकडून मिळतं हे माझ्यासाठी अजून आश्चर्यजनक होतं. तेव्हा कळलं कि सर शुक्रवारी आणि शनिवारी शाळा सुटल्यानंतर थांबून मुलांकडून हे सगळं करून घेतात. मग कधी शाळेत थांबून मी दादा कशी practise करतो ते बघत असे.शाळा सुटल्यावर मैदानावर जमलेली --एन सी सी ची -- ग्रुप ग्रुप ने गप्पा मारत असणारी मुलं, सरांनी मैदानावर येत ‘फॉssssल इन’ अशी गर्जना केली कि उंचीनुसार एका रेषेत उभी रहात असत. ‘परेssssड साव्धान..विश्राम..’ एकापाठोपाठ एक ऑर्डर्स सुटत असत आणि मुलं न चुकता त्या फॉलो करत असत.

आठवीमध्ये `एन सी सी इच्छुकांनी ए एन पाटील सरांशी संपर्क साधावा अशी नोटीस फिरल्यानंतर लगोलगच्या सुट्टीत त्यांना जाऊन भेटणा-यांमध्ये मी होतो.  वरकरणी कडक वाटणारे सर प्रत्यक्षात बरेच सौम्य आहेत हे तेव्हा कळलं.  सरांनी उंची,वजन यासारखे बेसिक सिलेक्शन क्रायटेरिया लाऊन काही मुलं सिलेक्ट केली पण नंतर  "माझ्याकडे झालं म्हणून फायनल सिलेक्शन झालं असं नसतं. बटालियन चे ऑफिसर येउन फायनल करणार. "  सरांनी सांगितलं. त्याप्रमाणे  ऑफिसर्स आले त्यांनी ३०-४० इच्छुकांपैकी १८-20 जणांना घेतलं.   सुदैवाने मी त्यात  होतो परंतु ब-याच जणांचा भ्रमनिरास झाला.  काहींना  मनापासून आवड होती तरीही त्यांचं  सिलेक्शन होऊ शकलं नव्हत अशावेळी सरांनी स्वतःचे अधिकार  वापरून त्या मुलांना समाविष्ट करून घेतलं.   ज्या मुलांना त्यांनी घेतलं  त्यांचा ना  कोणामार्फत वशिला  होता , ना  सरांशी घरोब्याचे संबंध.  तरीही  केवळ नियमावर बोट न ठेवता मुलांची आवड मारली जाऊ नये म्हणून सरांनी त्यांच्यासाठी  निर्बंध थोडे शिथिल केले.

मग सुरु झाला फाईव्ह महाराष्ट्र बटालियन चा सराव. सरांची कदमताल ची ऑर्डर आली कि अजुनपण पोटात गोळा येतो..  'कदम्ताल एक.. दो.. एक.. दो..लेफ्ट राय्ट..लेफ्ट राय्ट..डावा. ..उजवा..डावा.. उजवा..एक.....एक..’ म्हणत मध्ये मध्ये एखाद्याला ‘लल्या... पाय कमरेपर्यंत उचलायचे..हे बघ.. हात हलता नयेत.. एक दो..एक दो..’ म्हणत स्वतः करुन दाखवत असत. आता लल्याला ते पहिल्या प्रयत्नात जमलं तर ठिक नाहीतर त्याला ते बरोबर जमेपर्यंत बाकिच्यांच्या कदमांचा ताल चुकायचा धोका निर्माण होत असे.  तरीही मुलं सरावाला  आवडीने हजर राहत असत.  कधी कधी  ट्रूपला  अगदीच मरगळ आली आहे असं वाटलं  कि सर मोठ्याने सांगत असत , 'काय रे हळू हळू चालताय? ती अमुक अमुक इयर ची batch अजून लक्षात आहे माझ्या .. ती पोरं चालायला लागली कि धुळीचा लोळ उठायचा.  अगदी बिल्डींग च्या वरपर्यंत जायचा .. आणि तुम्ही . बुटांवर पण धूळ बसत नाही तुमच्या !!" मग आम्ही अजून जोशात येउन  practice करायचो.  सर अगदी 'शर्टच्या स्लीव्हज कश्या फोल्ड करायच्या' इथपासून 'चालताना हात कुठपर्यंत  वर गेला पाहिजे' इथपर्यंत सगळ्या गोष्टी सांगत असत.

सव्वीस जानेवारी आला कि आमची practice अजून जोर धरायची . विद्यामंदिरच्या मुलांसमोर आपण उठून दिसलो पाहिजे हे एक परंपरागत कारण होतंच परंतु एन सी सी चा ड्रेस  घालून, प्रभातफेरीमधून कणकवली मध्ये  फिरायची ती एक संधी असे. कुठेही झेंडावंदन असलं तरी एन सी सी वाल्यांना सर्वात पुढे उभे राहता येत असे  आणि एएनपी या मानाचे मानकरी असत .  अशावेळी आम्हाला आमचाही अभिमान वाटत असे आणि सरांचाही!

National Integration Camp साठी सरांनी सार्जंट  आणि लान्स कार्पोलर  या नात्याने   मला आणि सुजित गवईला  बंगलोर ला पाठवलं होतं तेव्हा ते जातीने कोल्हापूरपर्यंत  सोडायला आले होते.  तिथुन पुढे  आमच्याबरोबर कोल्हापूर  च्या  शाळेतले सर सोबत करणार  होते. ते  सर त्यांच्या अपरोक्ष आमच्या सरांचं कौतुक  करत होते ते ऐकून खूप बरं  वाटलं होतं  .  पुढे मी तिथून बेस्ट कॅडेट रनर अपचं बक्षीस  घेऊन आलो तेव्हा सरांचा चेहरा कौतुकाने फुललेला अजूनही आठवतोय .  दुस-या  दिवशी वर्गातून नोटीस फिरली होती . एन सी सी संदर्भातल्या प्रावीण्याची तोपर्यंतची ती पहिली आणि एकमेव नोटीस.

त्यानंतरही  Annual Training Camp ला आम्हाला सर सोडायला तर आले  होते पण आमची राहायची व्यवस्था न लावताच गायब झाले. bag आणायला म्हणून गेले ते आलेच नाहीत. आम्ही त्यांना शोधलं  पण कुठे गेले काहीच कळेना. आम्ही नववीतली मुलं .  बरीचशी पहिल्यांदाच घराबाहेर  आलेली.  त्यात  पुन्हा त्या अथांग मैदानात इतक्या शाळांमधली मुलं.  एवढ्या गर्दीत काय करायचं सुचेना.. अखेर इकडे तिकडे चौकशी  करून आम्ही आमची व्यवस्था करून घेतली . तो एक  शिकण्यासारखा अनुभव होता.  पण तेव्हा मी मनातून  सरांवर खूप रागावलो होतो.  कॅम्प वरून परत आल्यावर मी सरांकडे याबद्दल नाराजी व्यक्त केली. त्यांनीही ते ऐकून घेतलं आणि म्हणाले " माझी चूक झाली खरी पण माझी bag ,आपण सगळे  गेलो होतो त्याच  गाडीत राहिली होती आणि ती गाडी परत गेली होती . त्यामुळे मी तिथेच एका सरांना तुमची  व्यवस्था करायला सांगून  bag आणायला गेलो. तिथून पुन्हा यायला काही साधन नव्हतं,  त्यामुळे मला परत येतापण आलं नाही ."  वास्तविक पाहता एका शिक्षकाकडून चुकीची स्पष्ट  कबुली आणि एवढ्या पारदर्शकतेची  अपेक्षा ठेवणेही गैर असते परंतु  या गोष्टीने त्यांच्या बद्दलचा  आदर मात्र दुणावला.

पुढे एम सी सी चा देखावा उभा  राहिला आणि शाळेत  खाकी वर्दिबद्दलचं कुतूहल तितकसं उरलं नाही.

पण फक्त एन सी सी हाच  त्यांचा विषय होता असं नव्हे .  दोन वर्ष ते आमचे क्लास टीचरदेखील होते. कोणाच्याही दबावाला बळी न पडता किंवा न जुमानता वर्गात सगळ्यांना समान न्यायाने वागवणारे जे मोजके शिक्षक होते त्यात ए एन पाटील सरांचं  नाव वरती होतं. आम्हाला ते एका वर्षी बीज-गणित शिकवत. त्यांचा शिकवण्यापेक्षा त्यांच्या वर्गातलं मोकळं ढाकळं  वातावरण मला जास्त आवडत असे.. वर्गात मुलांच्या शेजारी बेंचवर बसणारे देखील ते एकटेच आणि शाळेत येताना प्लेझंट वासाचं परफ्युम लावून येणारेदेखील ते एकटेच!  आम्ही आमच्या मित्र मंडळींना ज्या टोपण नावाने हाक मारत असू त्याच नावाने तेही  हाक मारत असत..  उदाहरणार्थ सिद्धेश ला सिद्धया , रमेश ला रम्या  वगैरे ! एखाद्या एन सी सी  कॅडेटने वर्गात बीज-गणिताच्या तासाला ग्राफ वरचे  बिंदू छोटे मोठे काढले  किंवा लाईन किंचीतशी जाड-बारीक झाली कि ते चिडत. " अरे लेका, एन सी सी  कॅडेट तू.. शिस्त कशी काय विसरतोस?  एकदा लावून घेतलेली शिस्त अंगात मुरली पाहिजे.."

त्यांनी कधी कोणाला ओरडून  'शांत बस ' असे म्हटलेले आठवत नाही ; परंतु त्यांच्या तासाला दंगा करण्याही  कोणाची हिम्मत झालेलीही आठवत नाही !
पुण्यात मी आणि रमेश सावंत, दोघेही  एस एम चेच विद्यार्थी तेव्हा एकाच कंपनीत होतो.  एकदा ऑफिस चं आउटिंग आटपून आम्ही परतत होतो .  .  आउटिंगच्या निमित्ताने शाळेच्या वनभोजनाचा ,सहलींचा, कॅम्प चा विषय निघाला. तेव्हा ए एन पाटील सरांचा देखील बोलण्यात उल्लेख झाला .  शास्त्री रोड वरून राहायच्या ठिकाणी  येत  असताना एका पी एम टी  stopवर सरांसारखं कोणीतरी दिसलं . आम्ही एकमेकांकडे पाहिलं. थबकून आम्ही पुन्हा पाहिलं तर प्रत्यक्ष सरच होते! तोच फिटनेस , तीच personality ! योगायोगाचं यापेक्षा चांगलं उदाहरण काय  असू शकेल ? ते काही कामानिमित्त पुण्यात मुलीकडे आले होते . आम्ही आग्रह केल्यावर  आमच्या बरोबर ते घरी आले , मनसोक्त गप्पा मारल्या,मन मोकळं  केलं आणि गेले.  शिक्षकांच्या हाताखालून  शेकडो मुलं दरवर्षी तयार होऊन निघत असतात तरी देखील इतक्या वर्षांनी अनपेक्षित ठिकाणी अचानक भेटूनही सरांनी आम्हाला नावानिशी ओळखले  हि आमच्यासाठी अभिमनाची  बाब होती.

आता सर रिटायर्ड झाले आहेत, कणकवली सोडून तांच्या  मूळ  गावी स्थायिक झाले आहेत.. कणकवलीत आल्यानंतर अजूनही एन सी सी मधली मुलं दिसतात..  एस एम च्या मैदानात  आताही परेडस होत असतील,  आताही ऑर्डर्स घुमत असतील, आताही धुरळा उडत असेल,  पण....

.... ए एन पाटील सरांशिवाय एस एम च्या  एन सी सी ची कल्पना करणंही अवघड हे देखील तितकच सत्य !!