परवाना करी दिवाना :उत्तरार्ध

पूर्वार्ध: 

सेक्रेटरीएट ऑफ स्टेटच्या ऑफिस मध्ये एका भल्यामोठ्या रांगेत पब्लिकची कागदपत्र चेक करण्यात येत होती. हि रांग ऑफिस मधूनही बाहेर आली होती. नशिबाने मी ऑनलाईन अपॉइंटमेंट घेतलेली असल्याने मला त्या रांगेतून माझा नंबर येईपर्यंत वाट बघत राहावी लागली नाही. लाइनमधल्या कित्येकांना हे ऑनलाईन अपॉईंटमेन्ट वगैरेचं प्रकरण माहितीही नव्हतं त्यामुळे अमेरिकन जनता सुद्धा आधुनिकतेपासून दूर असू शकते हा साक्षात्कार झाला. सरकारी ऑफिसात धक्काबुक्की, घुसाघुसी आणि वादावादी न करता रांगेत उभं राहिलेलं पब्लिक आणि आपल्याला समजेल इतक्या वेगाने पुढे सरकणाऱ्या रांगा हा मात्र निर्विवादपणे अमेरिकन फॅक्टर!! या खिडकीतून त्या खिडकीत पळवण्याचे सरकारी उद्योग इथंही चालतात त्याला अनुसरून नवीन लायसन्स साठी दोन काउंटर फिरल्यावर तिसऱ्या ठिकाणी मी उभा राहिलो.

दहा-एक मिनिटं तिसऱ्या काउंटर समोर उभा राहिल्यावर मी कशासाठी उभा राहिलोय ते मला विचारण्यात आलं. मी सांगितल्यावर 'तू सांगितलं नाहीस तर मला कळणार कसं?' असा उलट प्रश्न आला. आता काय बोलणार? बरं पुढे काय तर परीक्षा द्यायची.. त्या बाईने मला पेपर आणि पेन्सिल दिली आणि एका 'एक्झाम सेक्शन' असा बोर्ड असणाऱ्या ओपन एरिया मध्ये बसून पेपर लिहायला सांगितलं. मी अवाक झालो!  आपल्याकडच्या परीक्षा पद्धतीची सवय असणाऱ्या मला थोडावेळ काही झेपलंच नाही. आपल्या इथं लर्निंग लायसन्ससाठी पद्धतशीर एका खोलीत बसवून प्रश्न दाखवतात आणि तुमच्या बेंचवर असणाऱ्या A B C बटणांपैकी योग्य बटण दाबायला सांगतात. थोडक्यात इलेक्ट्रॉनिक उपकरणं वापरून परीक्षा देण्याचा हा अनुभव गाठीशी असताना अत्याधुनिक अमेरिकेत कम्प्युटर, टॅब किंवा असंच काहीतरी देऊन टेस्ट द्यावी लागेल असं उगाच वाटत होतं आणि हातात मिळाली पेपर आणि पेन्सिल!

चटकन येणारी उत्तरं सुरुवातीला,थोडी कठीण वाटणारी नंतर आणि 'ड' गटातली शेवटी-असला फॉर्म्युला वापरायची वेळदेखील येऊ नये असला तो पेपर होता! नाही म्हणायला कनफ्यूज होण्यासाठी 2 प्रश्न होते.. ज्यांनी पहिला प्रयत्न देवाला सोडायला सांगून विनाकारण टेन्शन दिलं होतं त्यांच्या मातोश्रींचा मनातल्या मनात उद्धार करून साधारण अर्ध्या तासात मी सोडवलेला पेपर परत दिला. सुपरवायझर नाही कि घंटा नाही.. अगदीच सिरियसनेस जाऊ नये म्हणून माझ्या पाठीमागच्या बाजूला 'कृपया मोबाईल वापरू नये' अशी विनंतीवजा सूचना (अर्थात इंग्रजीतून) चिकटवून ठेवली होती! मघाच्याच बाईने माझ्या प्रश्नपत्रिकेची नमुना उत्तरपत्रिका छापून आणली आणि माझ्या समोरच पेपर तपासला. तपासला म्हणजे प्रत्येक उत्तरावर तांबड्या मार्करने ती तिरकी काट मारत सुटली. प्रत्येक काट छातीत धडकी भरवत होती. घाबरून मी विचारलं कि "डिड आय आन्सर एव्हरीथिंग रॉंग?" तर ती बया म्हणे कि "मी बरोबर असणाऱ्या उत्तरांवर अशी खूण करतेय!" अगदी ओठांवर आलेला "शाळा कुठली गं  तुझी?" हा प्रश्न मी महामुश्किलीने गिळून टाकला. 2 प्रश्न वगळता सगळं बरोबर होतं.. आता ते 2 प्रश्न चुकल्यामुळे मी त्यांना कनफ्यूज करणारे म्हटलं ते वेगळं सांगायला नको! झालं.. दृष्टी - कागदपत्र तपासणीचे उरलेले सोहळे आटपल्यावर आणि रोख फी भरल्यानंतर लर्निंग लायसन्स ताब्यात आलं. सुदैवाने भारतीय परवान्यामुळे मला ताबडतोब प्रात्यक्षिक परीक्षा द्यायला परवानगी देण्यात आली होती.

आता लायसन्स घ्यायचं तर प्रात्यक्षिक द्यायलाच हवं--प्रात्यक्षिक द्यायचं तर गाडी हवी--गाडी विकत किंवा लीज वर घ्यायची तर लायसन्स हवं--इतर कोणाची मागावी तर इन्शुरन्स वर चालकाचं नाव हवं--बरं इन्शुरन्स वर नाव ऍड करायचं म्हटलं तर ज्याचं नाव ऍड करायचं त्याचं लायसन्स हवं-- आणि लायसन्स घ्यायचं तर प्रात्यक्षिक द्यायलाच हवं! म्हणजे नोकरी नाही म्हणून अनुभव नाही आणि अनुभव नाही म्हणून नोकरी नाही च्या धर्तीवर लायसन्स आणि गाडी चा खेळ चालू झाला! लोकांशी बोलताना नव्याने इमिग्रेट झालेल्या लोकांना भाड्याने गाड्या देणाऱ्या एका गॅरेज मालकाबद्दल माहिती कळली, त्याच्याकडे गेलो तर त्याच्या सगळ्या गाड्या बाहेर गेलेल्या होत्या, होती ती एक अतिप्रचंड जुनाट गाडी. तो माणूस ती सुद्धा कशी  'मख्खन' आहे वगैरे गोष्टी समजवायला लागला! आता हे लोढणं महिनाभर गळयात अडकवून घेण्यापेक्षा लोकांचे उपकार घेणं परवडलं असतं. "एखादी-चालवताना स्वतःचीच स्वतःला लाज वाटणार नाही -इतपत बरी गाडी असेल तर सांग" असं त्याला सांगून मी बाहेर पडलो. अनेक ठिकाणी चौकश्या करून दमल्यावर सरतेशेवटी आमचं हपिस मदतीला आलं. इन्शुरन्स बद्दल चौकशी करायला गेलं असताना 'गरजू' लोकांना ऑफिस आठ्वड्याभरासाठी गाडी + विमा कागदपत्रं देतं असं कळलं. नेहमी भांडल्यासारखा वाटणारा आवाजाचा सूर कटाक्षाने खालच्या पातळीत ठेऊन मी स्वतःला 'गरजू' ठरवण्यात यशस्वी झालो आणि ऑफिस ने मला आहे तेवढं पेट्रोल भरून द्यायच्या बोलीवर सात दिवस वापरायला गाडी दिली..

आता सुरु झालं प्रात्यक्षिक! अमेरिकन जमिनीवर पाऊल ठेवल्यानंतर मी पहिल्यांदाच गाडीत ड्रायव्हर सीट वर बसत होतो. डावीकडे!!  ड्रायव्हिंग गाईडलाईन्स चं  पुस्तक कोळून प्यायलं आणि कितीही नाही म्हटलं तरी सुरुवातीला आपला मेंदू गाडी डावीकडूनच चालवायला आणि गाडी रस्त्याच्या (लेनच्या) उजवीकडे ठेवायला सांगतोच सांगतो! त्यात भारतात स्वतःची गाडी असताना आणि ती इतकी वर्ष चालवत असताना इथे ड्रायव्हिंग स्कुल मध्ये परत शिकणे हा कसा अपमान समजला पाहिजे यावर इतरांनी माझी बौद्धिकं घेतली. त्यात क्लासचं  टायमिंग ऑफिसच्या वेळात आणि वरून दर ताशी काही डॉलर्स अशी दणकावून फी! त्यामुळे तो मार्गही माझा मीच बंद करून टाकला. सात दिवसात गाडी परत करायची बोली असल्यामुळे वेळ दवडून उपयोग नव्हता. शेवटी नवख्या ड्रायव्हर सारखं अगदी स्लो सुरुवात करून रात्रीच्या वेळी कम्युनिटीच्या आतल्या रस्त्यांवर निशाचरासारखी मी गाडी फिरवायला लागलो. दोन दिवसांनी शेजारी एकाला नियम पाळतोय का ते बघण्यासाठी बसवून मुख्य रस्त्यावर बाहेर पडलो. पण सगळं स्मूथ होईल तर शप्पथ! थोडं अंतर जातो न जातो तोच 'टॉंय टॉंय टॉंय' असा सायरनचा आवाज आला! मी टरकलो.. निळा गणवेश, रंगांची उधळण, पिस्तुलधारी पोलीस सगळे डोळ्यासमोरून तरळून गेले.. च्यायला, गाडी चालवायला बाहेर पडलो नाही आणि मी कुठलातरी नियम तोडला कि काय ?  पण नाही, नशिबाने अँब्युलन्स होती. इतरांचं  बघून मीही  गाडी रस्त्याच्या बाजूला घेतली. कमाल  म्हणजे रस्त्याच्या अलीकडे पलीकडे असणाऱ्या सगळ्या गाड्या थांबल्या होत्या! अँब्युलन्स गेल्यावर परत सगळे रस्त्यावर आले (शब्दशः अर्थ घेणे!). नाही म्हटलं तर चकित व्हायला झालंच.

असो, अशा रीतीने कधी अँब्युलन्स तर कधी स्कुलबस तर कधी रस्ते दुरुस्त करणाऱ्यांची गाडी , असे (पोलिसांची गाडी वगळता) इतर वाहनांचे अनुभव घेत घेत ६ दिवस उलटून गेले.  होता होता, बाकीच्या गाड्यांचा अंदाज आला, रस्त्यावरच्या सूचनांकडे आपसूकच लक्ष दिलं  जाऊ लागलं. अंडर कन्स्ट्रक्शन रोड्स वरचे 'रस्ता  कामगाराला जखमी केलंत तर ७५०० डॉलर्स दंड आणि तीन महिन्यांचा तुरुंगवास' अशा अर्थाचे बोर्ड भीती दाखवायचे कमी झाले. थोडा तरी कॉन्फिडन्स आला. मी आधीच अधिकृत प्रात्यक्षिक घेणाऱ्या आणि सर्टिफिकेट देणाऱ्या प्रायव्हेट ड्रायव्हिंग स्कुल ची अपॉईंटमेन्ट घेतली होती. म्हटलं होईल ते होईल! त्यादिवशी थोडा जास्त वेळ देवासमोर घालवू आणि जाऊ. समजा नापास झालोच तर चारचौघात बदनामी नको या हेतूने 'वैयक्तिक कामासाठी' म्हणून ऑफिसमधून अर्धा दिवस सुट्टी घेऊन गुपचूप जायचा माझा प्लॅन होता. अर्धा दिवस सुट्टी तर मंजूर झाली पण गुपचूप सटकायच्या धोरणाला सुरुंग लागला. ज्या माणसाने ऑफिसची गाडी माझ्या ताब्यात सोपवली होती तो सकाळी सकाळीच 'मी गाडी ठरल्याप्रमाणे आणि पेट्रोल वगैरे भरून वेळेत परत करणार आहे ना'  याची खातरजमा करायला माझ्या जागेवर आला. मी त्या दिवशी टेस्टला जाणार आहे हे कळल्यावर त्याने बोटाने लांब दिसणारी एक जागा दाखवून तिथे बसणारी अमुक एक मुलगी महिन्याभरापूर्वी कशी लागोपाठ दोनदा फेल झाली होती आणि रडत होती याचं अगदी रसभरीत आणि यथायोग्य हावभाव करीत वर्णन केलं आणि वरून 'ऑल द बेस्ट' देऊन गेला. आधीच उद्यापासून गाडी नसणार हे टेन्शन आणि त्यात त्याचं ते अगोचर वागणं! हे कमी म्हणून कि काय त्याच्या (अमेरिकन रिवाजाप्रमाणे) मोठमोठ्याने बोलण्यामुळे आणि विनाकारण केलेल्या गडगडाटी हास्यामुळे आजूबाजूच्या चार जणांना  मी कुठे जाणार आहे ते कळलं आणि त्यांनी मोलाचे सल्ले देऊन कमी अधिक प्रमाणात 'माझं टेन्शन कमी तर होणार नाही ना' याची काळजी घेतली.

ठरलेल्या वेळेप्रमाणे मी निघालो तर अर्ध्या रस्त्यात ड्रायव्हिंग सेंटर वाल्या बाईंचा फोन! त्या स्वतःच  माझ्या परीक्षक असणार होत्या. मी त्यांना 'पाच मिनिटात पोचतो' असं सांगितलं परंतु बहुतेक तिला माझ्यासारख्या लोकांच्या 'पाच मिनिटांचा' अर्थ ठाऊक असावा. तिने 'आतापासून १० मिनिटात पोहोचला नाहीस तर मी तुझ्यसाठी थांबू शकत नाही' अशी प्रेमळ सूचनावजा धमकी दिली. सुदैवाने मी पाचव्या मिनिटाच्या आतच तिथे पोहचलो आणि 'एक बार जो मैने कमिटमेंट दे दी' च्या धर्तीवर 'मी कसा पक्का वेळ पाळणारा आहे' या अर्थाचं एक वाक्य फेकलं. परीक्षक आणि पर्यवेक्षक अशी दुहेरी भूमिका निभवायला तयार असणाऱ्या त्या वयस्कर स्त्रीने माझं वाक्य ऐकून उगाच कायच्याकाय तोंड केलं आणि माझे कागद तपासायला घेतले. \ त्यानंतर गाडीचे लाईट, इंडिकेटर्स, हॉर्न सगळं एक एक करून तपासलं. जणू काही मी तिला सेकण्डहॅन्ड गाडी विकायला आलोय!

सुरुवातीला बाहेर उभं राहून तिने थांबणं, रिव्हर्स घेणं, पार्किंग करणं यासारख्या प्राथमिक गोष्टी मला करायला लावून त्याला मला जमताहेत आणि मी गाडीत बसवून नेल्यानंतर गाडीसकट तिला 'आपटवणार' आणि 'आटपवणार' नाही  याची खातरजमा करून घेतली.  त्यानंतर सुरु झाली परीक्षा. एक्स्टर्नल व्हायव्हा च्या वेळेला  जे फिलींग येते ते घेऊन मी तिच्या सूचनांनुसार गाडी चालवायला लागलो.. पण इथे प्रॅक्टिकल करत व्हायव्हा द्यायची होती! ती अगदी काटेकोर पणे  मी स्पीड लिमिट्स, सिग्नल्स, नियम पाळतोय का ते पाहत आपल्या नोंदवहीत टिपणं काढत होती. मध्ये मध्ये मला वाहतुकीच्या नियमासंदर्भातले प्रश्न विचारत होती. त्यामध्ये "समोरून कोणीतरी गाडी चालवत तुझ्या दिशेने आला आणि तुला ठोकणारच आहे तर तू गाडी कुठे आपटवशील?" अशा सारख्या अघोरी प्रश्नांचाही समावेश होता. "शुभ बोल गं नारी" असं मनात म्हणून दिलेली माझी उत्तरं ती नोंदवून घेत होती. रेडिओ बंद कर, ए सी चालू कर असा बावळटपणा करायला सांगत होती. मध्येच 'वॉच युर स्पीड' वगैरे सांगून सावध करीत होती. गाडीतल्या बटणांची कार्यपद्धती आणि त्या एरियातले साधारण सगळे गल्लीबोळ तिच्या मनासारखे बघून झाल्यानंतर तिने मला गाडी हायवे ला घ्यायला लावली. माझ्या डोळ्यांसमोर आपल्याकडच्या ड्रायविंग टेस्ट चे सुखद अनुभव तरळून गेले..

"साहेब, हे काय? ड्रायव्हिंग टेस्टसाठी तुमचीच गाडी आणलीय का? " -इति परीक्षा घेणारा खाकी वर्दीधारी इसम.
"होय साहेब.. हि हि " -इति मी
"वा! आता या रस्त्याने पुढे जावा आणि वळवून आणा." - खा. व. इ. 
"माझ्याबरोबर कोणी बसणार नाही? तुम्ही?" -मी
"मी या ड्रायव्हिंग स्कुल वाल्यांच्या गाडीत बसणाराय, जावा तुम्ही" - खा. व. इ.
मी गेलो आणि साधारण दोनशे फुटावरच्या अंतरावरून गाडी वळवून परत आलो. वर्दीधारी इसम रस्त्याच्या पलीकडे राहिला आणि "ड्रायव्हिंग स्कुलवाल्यांच्या गाडीत" बसायच्या तयारीत होता
"ओ ss  साहेब... मी काय करू?" - मी
"जावा तुम्ही, येईल तुमचं  लायसन्स" - खा. व. इ.
 "बरं..!" -इति मी आणि इत्यस्तु ! हाय काय नि नाय काय!!

"टेक दि नेक्स्ट एक्सिट अँड रिमेम्बर यू नीड टू स्टाप दि इंनिकेटा (प्रमाण भाषेत इं-डि-के-ट-र) वन्स यू मुव्ह्ट टु डिजायर्ड लेन" तिच्या सूचनेने मी त्या रम्य आठवणींच्या तंद्रीतून वास्तवात आलो. साधारण चाळीस पंचेचाळीस मिनिटं गाडीचं पेट्रोल जाळल्यानंतर आम्ही परत होतो त्या ठिकाणी पोहोचलो. तिच्या हातावरच्या अर्जावर तिने केलेल्या असंख्य खुणा बघून काळीज धडधडलं. निर्विकार चेहऱ्याने ती अजून काहीबाही लिहीतच होती. घाबरतच मी तिला विचारलं की "हौ वॉज इट? डिड आय ड्रॅईव्ह वेल ऑर इट वॉज अ  स्केअरी ड्रॅईव्ह?" मी गाडी चालवताना केलेल्या चुकांचा पाढा वाचून दाखवून काही क्षण जाणीवपूर्वक शांतता ठेऊन ती म्हणाली "तरीसुद्धा तू टेस्ट पास झाला आहेस.. हे घे तुझं सर्टिफिकेट!" मी सुस्कारा सोडला.

ते सर्टिफिकेट घेऊन पुन्हा एकदा एस ओ एस च्या ऑफिस मध्ये गेलो. प्रथेनुसार एक बावरलेल्या चेहऱ्याचा आधार कार्ड टाईपचा फोटो काढला आणि सगळ्या कागदपत्रांसहित पक्क्या लायसन्सच्या औपचारिकता पूर्ण केल्या. दुसऱ्या दिवशी ऑफिसची गाडी परत केली(अर्थात पूर्ण पेट्रोल भरूनच.. नसत्या शंका घेऊ नयेत!) त्यानंतर पुन्हा इतरांच्या उपकारावर काही दिवस काढल्यावर माझे लायसन्स घरपोच आले आणि अशा तऱ्हेने अमेरिकेतल्या गाड्यांच्या गर्दीमध्ये अजून एका गाडीची भर घालण्याचा माझा मार्ग मोकळा झाला!!